İşyerinde uygulanan mobbing adı verilen psikolojik tacize uğrayan çalışanlar artık hakkını yargı önünde arayabiliyor. Son zamanlarda mobbinge uğradığını düşünen insanların haklarını eskiye oranla daha fazla aramasıyla İş Kanunu ve Türk Borçlar Kanunu’ndaki psikolojik basıya uğrayan çalışanlar hakkında verilen içtihat kararları çalışma hayatındaki insanların daha fazla bilinçlenmesine neden oldu. Mobbing yakın zamana kadar ülkemizde oldukça sık başvurulan bir yöntem olmuştur ne yazık ki. Fakat çalışanlar haklarının farkına vardıkça bu tür haksızlığa başvuran işyerlerinin sayısında da azalmalar olmakta en azından çalışanlar maddi ve manevi olarak işyerlerine karşı güçlü bir koz sahibi oluyorlar. Mobbinge uğrayan insanlar daha önceleri bu duruma maruz kaldıklarını ispatlamak için çabalarken, gerekli ispatı önceden temin eden çalışanlar adalet önünde haklarını daha kolay arıyor. Peki Mobbing Nedir? İşyerinde karşılaşılan sıkıntıları mobbing olarak nitelendirmek için neler göz önünde bulundurulmalı?
Mobbing Nedir?
Mobbing kısaca psikolojik şiddet, baskı altına alma, taciz, rahatsız etme veya sıkıntı vererek bunaltmaktır. Her ne kadar genelde patron, yönetici, kısım şefi gibi işyerinde daha üst pozisyonda olan kişilerin alt kademedeki çalışanlara karşı gösterdiği tavır olarak bilinse de bazen alt pozisyondaki çalışanların da yöneticilerine karşı bir mobbing uyguladığı göz ardı edilmemelidir. Etiğe, ahlaka, iş hayatına yakışmayacak şekilde düşmanca ve haksız yere uygulanan kişiyi sistematik olarak yıldırarak işi bırakmasına kadar varabilecek sonuçlara sebep olacak davranışların tamamı mobbing olarak adlandırılabilir. Mobbing terimi ilk olarak Dr. Heinz Leymann tarafından, iş hayatındaki yıldırma, baskı ve şiddet hareketlerini tanımlamak amacıyla kullanmıştır. Dr. Leymann’a göre mobbing uygulayan kimseler, korkak, nevrotik, aşırı kontrolcü ve iktidar açlığı çeken kimselerdir. Aradan onlarca yıl geçmesine rağmen bugün Leymann’ın tanımladığı bu sıfatlar geçerliliğini koruyor.
Mobbing Uygulandığını Nasıl Anlayabilirsiniz?
Mobbing uygulanan kimseler, üzerlerinde oluşan basit baskıları bile kaldıramayacak düzeyde olduklarından düşünce yetileri sınırlanabilir. Yani mobbinge maruz kaldıkça mobbinge uygulandığını farkedemez. Bunlar bazen psikolojik sebeplerden de kaynaklanabilir. Kişi bu durumu kabullenmeyebilir. Peki mobbing uygulanan kişiler üzerinde ilk oluşan baskılar nelerdir?
- Çalışanın mesleki yeterliliğin sorgulanması,
- Kişiye güvenilmediğinin hissettirilmesi, bunun için özel çaba harcanması,
- Kasıtlı olarak verilen zaman zarfı içerisinde bitirilemeyecek görevler verilmesi,
- Kişiden bilgi saklanması,
- Çalışanın görmezden gelinmesi, gruptan izole edilmesi adeta yokmuşçasına davranılması,
- Yetkilerinin azaltılması ve ona ihtiyaç yokmuş gibi yapılması.
Tüm bunların yanı sıra, kişi aniden artık işlere yetişemiyormuş gibi gösterilebilir, daha önceleri sözü edilmeyen küçük sorun ve hatalar çok büyük sorun teşkil ediyormuşçasına hareket edilebilir, kasten rencide edilmeye çalışılabilir ve küçük düşürülebilir. Bu davranışlar genelde işveren ve yöneticiler tarafından yapılsa da aynı düzeyde çalışan elemanlar tarafından görevlendirilmek kaydıyla yapılabilir. Yani bu mobbinge maruz kalan kimse, bu kişileri üst yetkililere şikayet etse dahi, bu kişilerin olumsuz tavırlarına karşı kayıtsız kalınabilir ve şikayeti dikkate alınmaz, böylece kişi istifa etmeye mecbur bırakılır ve onun isteğiyle olmuş gibi gösterilir.
Mobbing’in Kişiler Üzerinde Bıraktığı Etki
Mobbing uygulanan kimseler, genelde özel hayatlarında da işyerinde görmüş oldukları baskıların etkilerini hisseder. Bu da gündelik hayatlarında aksaklıklara, mutsuzluk, düşük özgüven ve depresyona neden olur. En basit ve sıradan işleri yapmalarında bile sorun olarak karşılarına çıkabilir. Mobbing uygulanan kişiler üzerindeki olumsuz etkiler nelerdir?
- Mobbing, kişinin özgüvenini zedeler ve mesleki bütünlük seviyesini sorgulatır.
- Kafa karışıklığı, paranoya ve çeşitli psikolojik rahatsızlıklara neden olur.
- Kendisine olan güveni ve saygısını yitiren kişiler, kendisini toplumdan izole edebilir.
- Kişi, işyeri ya da ev fark etmeksizin, panik, korku, öfke ve endişe duygularını yoğun olarak yaşar.
- Mobbing, uyku bozukluklarına neden olabilir, bunun yanında kişiyi ağlama krizleri, depresyon ve depresif ruh haline sokar, hatta panik atak, kalp krizi, sağlık sorunları ve travma sonrası stres bozukluğuna kadar büyük sorunlar yaratabilir.
Mobbinge maruz kalan kişiler, verilen anlamsız ve gereksiz emirleri kayıtlı olarak ya da kendisine şahitlik edebilecek kişi yardımıyla kanıtlayarak iş hakkı feshedebilir ve tazminat talebinde bulunabilir.
